Aroq ichgan odam uni halol deb e’tiqod qilsa...

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Ahli sunna va jamoa aytgan xulosa shulki, mo‘min odam gunohi kabira qilishi bilan kofir bo‘lib qolmaydi. Faqat o‘sha ishni halol sanasa, kofir bo‘ladi. Misol uchun, aroq ichgan odam uni halol deb e’tiqod qilsa, kofir bo‘ladi. Aroqni halol deb e’tiqod qilmasa-yu, uni ichsa, osiy bo‘ladi.

Ahli sunna va jamoa hammalari gunohi kabira qilgan mo‘min butunlay millatdan chiqib ketadigan kofir bo‘lmasligiga ittifoq qilganlar. Chunki kufr ikkiga e’tiqodiy kufr va amaliy kufr, boshqacha qilib aytganda, Islomdan chiqaradigan kufr va majoziy kufrga bo‘linadi.

Ba’zi bir gunohlarning oyat va hadislarda «kufr» deb atalishi aynan amaliy – majoziy kufrdir.

Agar gunohi kabira bilan dindan butunlay chiqadigan bo‘lsa, gunohkor murtad bo‘lib, uni o‘ldirish vojib bo‘lar edi. Uning haqida afv qabul qilinmas edi. Qasos ham olinmas edi. Zino, o‘g‘rilik, aroqxo‘rlik va birovni zinoda ayblashda hadd(shar’iy jazo)lar joriy qilinmas edi.

Shariat hukmida esa mazkur gunohlarni qilgan odamlar «murtad» deb emas, «jazoga loyiq jinoyatchi» deb topilgan. Bizning misolimizdagi aroqxo‘rga darra urish tayin qilingan. Agar aroq ichgan odam dindan chiqib, kofir bo‘ladigan bo‘lsa, uni murtad sifatida qatl qilish lozim bo‘lar edi.

Ba’zi gunohlarni qilganlar dindan chiqadigan darajada kofir bo‘lmasliklariga oyati karimalardan dalil bor:

Alloh taolo Baqara surasida quyidagilarni aytadi:
«Ey iymon keltirganlar! Sizga o‘ldirilganlar uchun qasos farz qilindi: hurga hur, qulga qul, ayolga ayol. Kimga o‘z birodaridan biror narsa afv qilinsa, bas, ma’ruf ila so‘ralsin va ado etish ham yaxshilikcha bo‘lsin» (178-oyat).

Lekin oyati karimaga binoan, odam o‘ldirgan shaxsni qasos uchun albatta o‘ldirish shart emas, balki o‘likning egalari kechib yuborsa, o‘ldirmay qo‘yib yuborsa, o‘rniga xun puli olsa ham bo‘ladi. Bunda o‘lik egasi haqini yaxshilik bilan so‘rashi lozim, aybdor taraf ham ularning haqini yaxshilik bilan ado etishi zarur:

«Kimga o‘z birodaridan biror narsa afv qilinsa, bas, ma’ruf ila so‘ralsin va ado etish ham yaxshilikcha bo‘lsin».

Modomiki, o‘likning egalari mardlik qilib, jinoyatchi qotilni afv etib, uni o‘ldirishni talab qilmadilarmi, oxirigacha mard bo‘lib, xun pulini ham urush-janjalsiz, yaxshilikcha, rozilik va muloyimlik bilan so‘rasinlar. Jinoyatchi yoki uning odamlari ham narigi tarafga yetgan musibat, judolik va qalb jarohatini unutmay, ularning ko‘ngillariga taskin berib, g‘irromlik qilmay, kechga surmay, xunni yaxshilik bilan ado etsin.

Alloh ushbu oyatda birovni qasddan o‘ldirgan odamni iymonlilar jumlasidan chiqarmadi. Balki uni qasos egasiga birodar deb atadi.

Agar «Mo‘min-musulmonni o‘ldirgan odam kofir bo‘ladi», degan hadisdagi kufr majoziy bo‘lmay, Islomdan chiqaradigan kufr bo‘lganida, odam o‘ldirgan kishini murtad sifatida albatta o‘ldirish kerak bo‘lar edi.

«Sunniy aqiydalar» kitobi asosida 
Muhammadjon Vapayev Imom Faxriddin ar-Roziy 
islom bilim yurti talabasi tayyorladi.