Бағрикенглик тинчлик гарови

Ҳар қандай мамлакатнинг ривожланиши, тараққиёти учун, аввало тинчлик  қарор топган бўлиши, барқарорлик хукм сурган бўлиши, мамлакатда мувозанат юзага келган бўлиши зарур. Тинчлик, барқарорлик, жамиятдаги мувозанат,  фақатгина диний  бағрикенглик, виждон эркинлиги хамда миллатлараро тотувлик кафолатланган мамлакатдагина рёбга чиқади. Бугунги кунда дунёнинг қайси жойида можаролар, қуролли тўқнашувлар бўлаётган бўлса биз юқорида  келтириб ўтган мезонлар бузилгани сабабли юзага келган.

Тарихда миллатчилик, ирқчилик, ўз эътиқодидан бошқаларга бетоқатлик, катта урушларга сабаб бўлиб хақларнинг бошларига оғир кулфатларни солганлигига куплаб мисоллар мавжуд.  Бугунги кунда айрим мамалакатларда тарихдан сабоқ чиқармасдан хали хануз миллатчиликни давом этиши, фан техника тараққиёт этган  бир даврда хам юз бериши ачинарли холат бўлиб, бу нарса оғир оқибатларга олиб келмоқда. Айрим холатлада эса миллатлар ўртасида жанжал чиқариш уларни ўртасини бузиш  шу орқали ташқаридан туриб давлатлар ривожини издан чиқаришга қаратилган харакатлар хам борлигини истисно қилиб бўлмайди.   

Мустақиллик шарофати билан халқимизнинг асрий орзулари ушалди. Жумладан  мустақил Ўзбекистонимизда яшаётган хар битта миллатларнинг  хақ хуқуқлари тикланиб хамма миллатларнинг тенглиги конституция билан кафолатлаб қўйилди. Мамлакатимизда яшаётган ҳар бир миллатнинг миллий урф одатлари тиллари, маросимлари тўла тукис бажаришга имкон яратилди. Миллий маданий марказлари фаолият олиб бориб уларнинг ўзбек миллати билан бап баробар тенг хуқуқли яшаб мехнат қилиш имконияти яратиб берилди.  Юртимизда яшаётган оз сонли миллатларнинг хам ўз она тилларида китоблари чоп қилиниб уларнинг тилларида мактаблар фаолият олиб бормоқда. Мустақил ватанимизда барча халқларнинг эмин эркин бахтиёр дўстона хаёт кечириши Ўзбекистонлик хар бир инсон учун фахрланса арзийди. Ҳар бир фуқаро фарзанд ўстириш, ўқитиш , олдига қўйган орзуларига эришиш, илм ўрганиш, чет элларда таълим  олиш имкониятлари яратиб берилган.Бу нарса халқимизнинг  ўзаро дўст биродар тинч тотув яшашлигига асосий гаров бўлиб хизмат қилмоқда. Бу нарса юртбошимиз томонларидан олиб борилаётган  оқилона сиёсатнинг нихоятда тўғри эканини ўтган вақт исботлаб берди.

Шунингдек конституциямизда ягона мафкурадан вос кечилиб умум эътироф этилган нормалар ва миллий кадриятларимизга,  бағрикенгликка асосига яратилган. Маълумки ягона мафкура тарихда куп оғир оқибатларга олиб келган. Бу нарса хур фикрлиликни йўқотилишига айниқса бошқа мафкураларга, эътиқодларга қарши турли чораларни олиб  боришга олиб келади. Жумладан дахрийлик ғояларига йўғрилган мустабид совет тузуми ўзлари эътироф этмайдиган ҳар қандай қарашлари рад этиш билан кифояланмади. Балки уларни  синф сифатида тугатишга, жисмонан йўқ қилишгача бориб етишди. Улар ўз эътиқодларини қабул қилмаганларга нисбатан ўта кетган бетоқат эдилар.  Бунга ўтган асрнинг йигирманчи ўттизинчи йилларида қизил болшевиклар томонидан хеч қандай гунохсиз фақатгина иймон эътиқоди учунгина қанчадан қанча миллатимизнинг кўзга кўринган зиёлилари, олиму фозил кишилари қатағон қурбонларига айлантирилди. Ушбу мафкура Асрлар давомида шаклланган қадриятларимзни йўқотишга хам тиш тирноғи билан қарши курашди. Бил акс қора ниятли қизил  империянинг хамма нарсани инкор этиш ғояси охир оқибатда ўзлари тарих сахнидан ўчиб йўқ бўлиб кетишига олиб келди. 

Хақиқат қарор топиб мустамлака занжирлари узилиб халқимизнинг 100 йилдан ортиқ кутган мустақиллик кунига яратганни ўзи етказди. Ватан озодлиги, шахснинг хақ хуқуқлари,  ўз йўлини ўзи танлаш имконига, виждон эркинлиги хуқуқларини қўлга киритдик.Шу жумладан, конституциямизда виждон эркинлиги кафолатлаб қўйилди. Унинг эътиқоди туфайли камситиш, хуқуқларини поймол қилишга йўл қўйилмаслиги қонунан белгилаб берилди. Бунинг натижасида юртимизда барча динлар вакиллари тўй байрамларида бир бирлари билан борди келди қилишлари  мустақил ўзбекистонимизда яшаётган хар бир  фуқаронинг дўстона, хамжихат, бахтиёр хаёт кечиришига асос бўлмоқда. 

Муқаддас Ислом динмизнинг эзгу ғоялари хам шуни тақозо этади. Динимиз азалдан инсониятга асл мурувватни, диндошларига, ҳатто бошқа дин вакилларига эҳтиром ҳамда бағрикенглик билан муносабатда бўлишни ўргатиб келган ва келмоқда. Маълумки, Ислом ўзидан аввалги динларни (яҳудийлик, насронийлик) шунчаки ҳурмат қилиш билан чекланмай, ўша дин аҳлларига чексиз мурувватлар кўрсатган. Уларнинг ҳақ-ҳуқуқларини қонун билан мустаҳкамлаб қўйган. Маданият ва анъаналарига эҳтиром билан қараган. Асрлар давомида бу қоидаларга амал қилиб яшаган мусулмонлар бир-бирларига ва ҳатто ораларида яшайдиган ажнабийларга, аҳли зимма (бошқа дин вакиллари) га ҳам мурувватнинг мислсиз намуналарини кўрсатиб, бутун инсониятга ибрат бўлишди.
Чунки бу Аллоҳ таолонинг амри эди, Унинг расули умматга берган кўрсатма эди. Аллоҳ таоло марҳамат этади: «Эй мўминлар, бирон қавмни ёмон кўришингиз ҳаддингиздан ошишингизга тортмасин» (Моида, 2); «Ва барчаларингиз Аллоҳнинг арқонига (Қуръонга) боғланингиз ва (фирқа-фирқа бўлиб) бўлинмангиз!» (Оли-Имрон, 103); «…Ораларингизда аҳду паймон бўлган қавмга келиб қўшилган ёки сизлар билан урушиш ҳам, ўзларининг қавми билан урушиш ҳам жонига тегиб, олдингизга келган кимсаларга (тегмангиз!)» (Нисо, 90). Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилинган ҳадисда эса: «Халқнинг барчаси Аллоҳнинг измидадир. Уларнинг Аллоҳга маҳбуброғи аҳлига наф берувчироғидир», дейилган (Баззор ривояти). «Ким аҳли зиммага бирор заҳмат етказса, қиёмат куни мени ўзининг душмани сифатида кўради» (Аҳмад ибн Ҳанбал, «Муснад»).
Мурувват, диний бағрикенглик Исломнинг тамал тоши эди, эътиқод ва динлар тарихидаги бир янгилик эди. Ислом илк давриданоқ собиқ динларга ҳеч қандай тазйиқ ўтказмади, турфа мазҳаб ва мафкураларга қарши таассуб этмади. Ислом биринчи кунларданоқ диний бағрикенгликнинг оламшумул шиорларини ўртага ташлади: «барча самовий динлар бир манба, бир булоқдан сув ичади, ҳамма пайғамбарлар биродардирлар, рисолатда улар ўртасида ҳеч қандай афзаллик йўқ, эътиқодга, динга мажбурлаш мумкин эмас, илоҳий диёнатларнинг барча ибодатхоналари ҳимоя ва мудофаа қилиниши керак, динлардаги ихтилофлар қотиллик ва адоватларга сабаб бўлмаслиги, яхшилик, силаи раҳмдан тўсмаслиги лозим» ва ҳоказолар.
Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом бу борада Ислом умматигагина эмас, бутун инсониятга ибрат-намуна бўлдилар. У зот Мадинага ҳижрат қилганларида давлат ишларидаги биринчи амаллари ўша ерлик яҳудийлар билан уларнинг ақидаларини ҳурмат қилишга асосланган аҳднома тузиш бўлди. Жаноб Расулуллоҳ аҳли китобдан бўлган қўшнилари билан яхши муносабатда бўлар, ҳадя бериб, улардан ҳам қабул қилардилар. Мадинага Ҳабашистон насронийларининг вакиллари келганида, уларни масжидга тушириб зиёфат бердилар ва хизматларини қилдилар. Ҳаттоки Нажрон насронийлари келганида, уларга масжиднинг бир томонида ибодат қилишга ижозат бердилар. Халифа Абу Бакр Сиддиқ розийаллоҳу анҳу Шом фатҳига жўнаётган қўшинга шундай насиҳат қилган эдилар: «Болаларни, аёлларни, кексаларни ўлдирманг. Хурмо дарахтларига ўт қўйманг ва буталарни кесманг. Туяларни, бошқа ҳайвонлар подасини ўлдирманг… Сиз ўзга ишлар, охират дунёсига хизмат қилиш билан машғул одамларни учратасиз. Шунда уларни ўз ҳолига қўйинг…»
         Иккинчи халифа Умар ибн Хаттоб розийаллоҳу анҳу ўзга динларга хайрихоҳлиги, меҳр-муруввати ва адолатпарварлиги билан Ислом дунёсидан ташқарида ҳам маълум ва машҳур эди. Ҳазрат Умарнинг Қуддус ва Лудда насронийлари билан имзолаган хавфсизлик шартномасига мувофиқ шаҳардаги черковлар бузиб ташланмаслиги, мусулмонлар насронийларнинг ибодатхоналарини эгаллаб олмаслиги ва уларда ибодат қилмаслиги кафолатланган эди. Бу зот Байтул-Мақдисга фотиҳ сифатида кирганларида «Қуддус ал-Кубро» черковида туришганида аср намозининг вақти кириб қолади. Кейинчалик мусулмонлар буни далил қилиб черковни масжид қилиб олишмасин, дея бу ерда намоз ўқишдан бош тортгандилар. Шаҳар фатҳ этилганидан кейин кўп ўтмай, Несториан патриархи Иешуйаб Иккинчи дўстига ёзган мактубида шундай сўзларни битган эди: «Худо Ўзининг иродасини ато этган… бу араблар бизга ҳеч қандай зарар етказишмади. Ҳақиқатдан улар динимизга, руҳонийларимизга, черков ва узлатгоҳлармизга ҳурмат билан қарашди» (Ҳорун Яҳё, «Ислом террорни лаънатлайди», Тошкент, )

Ислом номидан ўзларига динни ниқоб қилиб олиб бошқаларни куфрда айблаб уларни ўлдиришга,талашга, террор амалиётларини амалга оширишга фатво бериб хунрезликлар қилаётганларни, обод жойларни вайронага айлантираётганрларни иддаолари қай даражада динимизга ёт эканини юқоридаги мисоллардан билса бўлади. Шу жумладан муқаддас ислом динимиз поклик, эзгулик, бағрикенглик, адолат экани яққол намоён бўлади.

 Яратган парвардигор юртимизни ёмон кўзлардан, офатлардан ўзи асраб, тинчлигимизни янада барқарор, халқимизни мехр оқибатли, дастурхонларимизни тўкин сочин айласин.     

ДАВРОНБЕК домла Абдуқодиров
Имом Фахриддин ар-Розий ўрта махсус ислом билим юрти мудири.