ШАЙХ НАЖМИДДИН КУБРО СИЙМОСИДА ВАТАНПАРВАРЛИК ҒОЯСИ

Ватанпарварлик инсон қалбидаги энг улуғ туйғулардан бири бўлиб, у фақатгина моддий ҳимояда эмас, балки маънавий, илмий ва иршодий фаолият орқали ҳам намоён бўлади. Бу жиҳатда тасаввуф тарихи — юртга муҳаббат, халққа хизмат ва маънавий қаҳрамонлик намуналарига бой. Ана шундай шахсиятлардан бири — Шайх Нажмиддин Кубродир.

Шайх Нажмиддин Кубро (1145–1221) Хоразмда туғилиб ўсган, ўз даврининг етук суфий алломаси сифатида танилган. У “Фавоиҳул-жамол ва фавотиҳул-ҷалол”, “Таъвилотун-нажмия” каби асарлар муаллифи сифатида нафақат суфий, балки фалсафий ва ахлоқий таълимотлар ривожига катта ҳисса қўшган. Унинг таълимотида “нафсни тарбиялаш”, “маърифат орқали инсонни озод қилиш” каби ғоялар фақат руҳий жиҳатдан эмас, балки ижтимоий ва миллий барқарорликнинг асоси сифатида ҳам қаралади.

Муғуллар Хоразмга ҳужум қилган (1221 й.) пайтда Шайх Нажмиддин Кубро жангдан қочишни рад этган. Тарихий манбаларга кўра, у қуйидаги иборани айтган:

“Мен бу юртнинг шайхиман, ўз халқимни ташлаб қочишим гуноҳдир. Шайх ўз жамоати билан бўлиши керак.”

Бу сўзлар шайхнинг нафақат диний, балки фуқаролик бурчи, ватанга садоқати ва раҳнамолик ҳиссини намоён этади. Унгина эмас, балки ўнлаб шогирдлари ҳам шайхнинг ортидан жанг майдонига чиққан. Бу жон фидо қилиш руҳи Исломдаги ватанпарварлик, жамоат манфаати учун кураш ғояси билан чамбарчас боғлиқ.

Шайх Нажмиддин Кубро таълимотида фақат ибодат эмас, балки халққа маърифат етказиш, уни руҳан озод этиш, зулм ва жаҳолатга қарши туриш асосий вазифа сифатида талқин қилинади. Унинг иршод марказлари, суфийлик мактаблари Хоразмда жойлашгани ҳам юртга садоқат рамзидир. Илмни юртда, юрт учун ўқитиш — бу ҳам ватанпарварликнинг бир кўринишидир.

Шайх Нажмиддин Кубро жангда шаҳид бўлган. Унинг қабри ва зиёратгоҳ мажмуаси бугунги кунда ҳам Хоразмда халқнинг эътиқод ва ифтихор маскани бўлиб турибди. Бу нарса унинг ҳаёт ва вафотида ҳам юртини, халқини ташлаб кетмаганини кўрсатади. Моддий ватан ҳимояси билан бирга, руҳий ватанпарварликнинг ҳам олий намунаси сифатида у тарихга муҳрланган.

Шайх Нажмиддин Кубро шахсиятида ватанпарварлик фақат сиёсий ёки ҳарбий ҳиссиёт эмас, балки маънавий-маърифий, фалсафий ва диний поғоналарда мужассамдир. Унинг таълимоти, фидоийлиги ва мероси бугунги кунда ҳам халқимизни руҳан тарбиялашда, юртга муҳаббат уйғотишда муҳим манбадир. Шу жиҳатдан, у на фақат тасаввуф йўлидаги шайх, балки ватан учун жон фидо қилган қаҳрамон сифатида ҳам қадрланмоғи лозим.

Фойдаланилган адабиётлар:

Нажмиддин Кубро. Фавоиҳул-жамол ва фавотиҳул-ҷалол.

Сафаров М. Шайх Нажмиддин Кубро ҳаёти ва мероси. Тошкент: Маънавият, 2004.

Беруниев Р. Хоразм тасаввуфи тарихи. Тошкент: Фан, 1998.

Azizxodjayev A. Naxshbandiya tariqatining O‘rta Osiyodagi rivoji. Samarqand, 2016.

МУСТАФО Юнусхўжаев 
Имом Фахриддин ар-Розий ислом билим юрти мударриси.