ҲУЖУРОТ СУРАСИ — МУСУЛМОН ЖАМИЯТИНИНГ ОДОБ ВА АХЛОҚ МАКТАБИ

ҲУЖУРОТ СУРАСИ — МУСУЛМОН ЖАМИЯТИНИНГ ОДОБ ВА АХЛОҚ МАКТАБИ

Ислом дини инсон ҳаётининг барча жабҳаларини гўзал ахлоқ ва одоб билан зийнатлашга чорлайди. Қуръони каримдаги ҳар бир сура ўзига хос маънавий дарслик бўлиб, у инсонни камолот сари етаклайди. Ана шундай суралардан бири — “Ҳужурот” сураси бўлиб, у мусулмонлар ўртасидаги ҳурмат, адолат, тинчлик ва инсонийликнинг энг гўзал тамойилларини ўзида мужассам этган.

Суранинг номи ва мазмуни

“Ҳужурот” сўзи “хоналар”, “ҳужралар” деган маънони англатади. Бу сура Пайғамбаримиз Муҳаммад ﷺning хоналарига ишора қилади. Сура, асосан, Расулуллоҳ ﷺga ва мўминларга хулқ-одоб, ҳурмат ва жамият ичидаги муомала қоидаларини ўргатади. Аллоҳ таоло бу сурада мўминларни одобга, сабрга, иймоннинг мукаммаллигига ва биродарлик руҳига чақиради.

Суранинг дастлабки оятларида Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

"Эй иймон келтирганлар! Аллоҳ ва Унинг Расули олдига (гапда ёки амалда) ўзларингни олдин қўйманглар..."

(Ҳужурот, 1-оят)

Бу оят, аввало, мусулмонларни Расулуллоҳ ﷺga нисбатан юксак ҳурмат ва итоатга ўргатади. Пайғамбар олдида овозни баланд кўтармаслик, сўзда эҳтиромли бўлиш, диний масалаларда У зотдан ўтиб ҳукм чиқармаслик — ҳақиқий иймоннинг белгиси эканини англатади.

Аллоҳ таоло яна дейди:

“Эй иймон келтирганлар! Овозингизни Пайғамбар овозидан баланд қилманглар…”

(Ҳужурот, 2-оят)

Бу оят мусулмонни нафақат Расулуллоҳ ﷺ даврида, балки бугунги кунда ҳам илм аҳлига, устозларга, ота-онага ва раҳбарларга нисбатан одобли бўлишга даъват этади. Чунки одоб — иймоннинг меваси, кибр эса унинг душманидир.

Мўминлар орасидаги биродарлик ва яраштириш:

Ҳужурот сурасининг 9-оятида Аллоҳ таоло мўминлар орасида келиб чиқадиган низоларни қандай ҳал этишни ўргатади:

“Агар мўминларнинг икки тоифаси ўзаро урушиб қолса, уларнинг орасини яраштиринглар…”

(Ҳужурот, 9-оят)

Бу оят мусулмон жамиятида тинчликпарварлик, адолат ва бағрикенглик тамойилларини мустаҳкамлайди. Ҳақиқий иймон эгаси бошқалар билан жанжал қилиш эмас, балки уларни яраштиришга ҳаракат қилади.

Ғийбат, тахмин ва масхара қилишдан сақланиш:

Суранинг энг чуқур маъноли қисмларидан бири — инсоний муносабатларга бағишланган оятлардир. Аллоҳ таоло шундай дейди:

“Эй иймон келтирганлар! Кўп гумондан сақланинглар, гумонларнинг айримлари гуноҳдир. Бир-бирингизнинг айбингизни қидирманглар ва бир-бирингизни ғийбат қилманглар...”

(Ҳужурот, 12-оят)

Бу оят инсоннинг тилини ва юрагини пок сақлаш зарурлигини ўргатади. Гумон, ғийбат ва камситиш — жамиятдаги ишончни емирувчи иллатлардир. Кимки ўз биродарининг обрўсини асраса, Аллоҳ унинг обрўсини асрайди.

Тенглик ва тақво мезони:

Ҳужурот сурасининг энг машҳур оятларидан бири — инсониятдаги ҳақиқий қадр ва мартабанинг мезони ҳақида:

“Эй инсонлар! Биз сизларни бир эркак ва бир аёлдан яратдик. Сизларни ўзаро танишишингиз учун халқлар ва қабилаларга ажратдик. Албатта, Аллоҳнинг ҳузурида энг улуғроғингиз — тақводорроғингиздир.”

(Ҳужурот, 13-оят)

Бу оят Исломда ирқ, ранг, насл ёки миллат билан фахрланишнинг ўринсизлигини, фақат тақво — яъни Аллоҳдан қўрқиш ва солиҳ амаллар инсонни улуғ қилишини билдиради. Бу Исломнинг энг юксак ахлоқий тамойилларидан биридир.

Хулоса

Ҳужурот сураси — бу шунчаки диний матн эмас, балки ахлоқий конституция, одоб мактабидир. У мўминларга сўзда, муомалада, жамиятда, оилада, ҳатто дилда қандай бўлиш кераклигини ўргатади.

Бугунги кунда мусулмон жамияти Ҳужурот сурасининг руҳини қайта тирилтира олса, у ҳолда меҳр-оқибат, ҳурмат, поклик ва бирлик яна ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланади.

СУХРОБ домла Қадамов

Имом фахриддин ар-Розий ислом билим юрти мудир ўринбосари